صیفیجات
نکات فنی نشاء کاری صیفی جات
زمانی در وزارت کشاورزی طرحی به اجرا گذاشته شد به نام طرح تولید مستمر سیب زمینی و پیاز مبنی بر اینکه در تمام فصول سال این دو محصول که فقط در فصول خاص تولید می گردیدند و بایستی جهت نگهداری به سردخانه و انبارهای سرد منتقل، و یا در مناطق با زمستان سرد در زیر زمین نگهداری می شدند، با کشت در مناطق آب و هوایی مختلف کشور و کشت ارقام متنوع، همواره محصول تازه در بازار موجود باشد. محقق شدن این طرح در مدت زمان کوتاهی میسر شد و نوسانات شدید بازار این دو محصول به طرز محسوسی تحت کنترل قرار گرفت.
از آن پس بقیه محصولات هم به لطف تکنولوژی نوین و معرفی ارقام جدید و اعمال روش های نوین کشت و در فضای باز و کشت نشاء به طور مستمر در بازار عرضه می گردند بطوریکه اکنون نوسانات قیمت آنها در بازار تابع صادرات آنها شده است.
زمانی تصور اینکه بدون کشت گلخانه ای بتوان صیفی جاتی مانند گوجه فرنگی، فلفل، خیار، کدو، بادنجان و… را خارج از فصل در بازار به وفور عرضه کرد، دور از انتظار بود. چراکه نیاز آب و هوایی، آبی و خاکی و تغذیه ای این محصولات به نوعی خاص می باشد و اینکه در حال حاضر این محصولات در فصل زمستان چنان به بازار عرضه می گردند که آنها را از صرفه اقتصادی خارج می نماید، باور کردنی نیست.
این رشد و توسعه مدیون عرضه بذور اصلاح شده صیفی جات و مهم تر از آن کشت نشاء است.
کشت مستقیم بذر در اراضی غیر حاصلخیز مانند خاک های شور، شور و قلیا، سبک و آبهای نامطلوب با شکست مواجه می گردد. چرا که گیاهچه قادر به تحمل این شرایط سخت نیست و در همان اوایل جوانه زنی از بین خواهد رفت. از طرف دیگر شرایط نامساعد آب و هوایی مثل سرمای بهاره در مناطق سردسیر و گرمای تابستانه در مناطق گرم سبب از بین رفتن گیاهچه ها پس از جوانه زنی یا خارج شدن از خاک می شوند؛ حال آنکه می توان با کاشت بذر در مناطق دیگر و با در گلخانه های گرم و یا سرد، نشاء محصولات مورد نظر را در شرایط کنترل شده و ایمن کاشت یا خزانه (شرایط مطلوب) تولید کرد و در زمان مناسب به مزرعه اصلی انتقال داد.
تولید نشاء چون مراحل سبز شدن و خارج شدن گیاهچه از خاک در محیطی کوچکتر از مزرعه اصلی انجام می پذیرد در واقع حداقل دوتا سه نوبت آبیاری کلان به چند نوبت کم آبیاری در سطح بسیار کوچکتر کاهش می یابد و صرفه جویی مناسبی در کاهش مصرف آب خواهیم داشت.
با این حال کشت نشاء نسبت به کشت مستقیم حساسیت های خاص خود را نیز در پی دارد. مهم ترین دغدغه کشاورزان در کشت نشاء از زمان انتقال گیاهچه به مزرعه اصلی تا زمان شروع رشد مجدد پس از استقرار می باشد و مدیریت اینکه کمترین تعداد تلفات را در این خصوص داشته باشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چراکه واکاری بوته های از دست رفته علاوه بر سختی تأمین نشاء، باعث عدم هماهنگی و یکنواختی مزرعه از لحاظ اندازه بوته ها شده و مدیریت مزرعه را مشکل تر می سازد.
در این مقاله سعی کرده ایم با پیشنهاد راهکارهای علمی و فنی این مشکل را تا حد امکان به حداقل برسانیم.
راهکارها:
۱- خاک خزانه بایستی تا حد امکان دارای بافت سبک باشد تا علاوه بر اینکه رشد نا معقولی به ریشه و ساقه نشاء ندهد، زمان خارح کردن نشاء از خاک کمترین خسارت به ریشه ها وارد شود.
۲- نشاء گلخانه ای بایستی از لحاظ نور و رطوبت در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشد تا ساقه هایی ضخیم وکوتاه و ریشه های متناسب با ساقه تولید نماید. (بطور مثال نور کم سبب علفی شدن نشاء می گردد) و اندازه سینی انتخاب شده بایستی متناسب با نوع محصول باشد (کدوئیان نیازمند حفره بلندتری هستند)
۳- عموماً در گلخانه یا خزانه نیازی به تغذیه نمی باشد مگر در موارد خاص، (زمان انتقال نشاء فرا رسیده باشد و بوته از وضعیت مطلوبی جهت انتقال برخوردار نباشد).
۴- آبیاری بیش از حد در گلخانه و خزانه می تواند بوته ها را نسبت به آفات و بیماری ها حساس نماید.
۵- ۴۸ ساعت قبل از انتقال نشاء بایستی آنها را جهت جابجایی آماده نمود که بتوانند شوک وارده را به خوبی تحمل نمایند. پیشنهاد می شود رویال پتاسیم و رویال آمین و یک قارچکش مناسب سمپاشی شود.
۶- پس از انتقال نشاء، بایستی ریشه ها را تحریک به رشد و نمو کرد تا سریعاً استقرار یافته و با وضعیت جدید خود را تطبیق دهند. همراه کردن آگروهیومیک بلافاصله پس از انتقال نشاء با آبیاری ضروری است.
۷- انتقال نشاء بایستی با وسایط نقلیه پوشیده و دارای تهویه و دمای مناسب انجام پذیرد و ریشه ها را حتما پوشاند.
۸- هنگام نشاء کاری بایستی کارگران آموزش دیده و ماهر عملیات را انجام دهند تا کمترین فشار را به ساقه و ریشه و بوته های جوان وارد کرده و علاوه بر آن فشردگی مورد نیاز اطراف ریشه را نیز به وجود آورند.
۹- آبیاری بی رویه و مدیریت نشده خصوصا به بهانه مصرف قارچکش ها می تواند کل مزرعه را دچار شوک کرده و سبب نابودی بوته ها شود؛ بنابراین تا اطمینان کامل از توسعه ریشه و شروع رشد بوته ها و جمع شدن رطوبت خاک نبایستی مزرعه را آبیاری کرد (مگر در موارد خاص با نظر کارشناس). در این مدت بهترین روش تغذیه، محلولپاشی برگی کودهایی مثل رویال تریس و رویال آمین و سوپر میراکل می باشد.
در صورتی که موارد ذکر شده در بالا را رعایت نمایید و نشاء را در محلی مناسب و با اندازه و تناسب ریشه و ساقه مطلوب تولید نمایید، می توان انتظار عملکرد مطلوبی نیز از مزرعه داشت. این نکته را نیز بایستی به خاطر داشت که یکی از مهم ترین و خساس ترین مراحل رشد و نمو گیاه که در عملکرد آن نقش بسزایی دارد، زمان انتقال و استقرار گیاهچه در خاک است.
پروانه مینوز (زیبای زیانبار)
شب پره گوجه فرنگی یا پروانه مینوز با نام علمی توتا ابسولوتا از آفات شناخته شده مزارع گوجه فرنگی در امریکای جنوبی بوده است که از سال ۲۰۰۶ میلادی به اینطرف در کشورهای اروپایی، افریقایی و آسیایی منجمله ایران نیز مشاهده شده و جزء آفات مهم و خطرناک مزارع گوجه فرنگی قرار گرفته است.
لارو این حشره درون بوته گوجه فرنگی از برگها، جوانه ها، ساقه ها و میوه های سبز تغذیه کرده و کانالهای بزرگی در آنها ایجاد می نماید و می تواند تا ۱۰۰% موجب خسارت اقتصادی به مزرعه گردد.
تولید مثل زیاد (هر حشره ماده قریب به ۲۵۰ عدد تخم بر روی سطح فوقانی برگ ها می گذارد)، تعداد نسل فراوان (۱۲ – ۱۰ نسل در سال)، دامنه فعالیت طولانی (کمترین دمای لازم جهت فعالیت ۹ درجه سانتی گراد)، پراکنش راحت (با پرواز و باد کیلومترها پراکنده می شود) و مقاوم شدن برخی از گونه ها به سموم ارگانو فسفاته و پیروتیروئیدها، مبارزه با این حشره را پیچیده و مشکل نموده است.
تلفیق مبارزه شیمیایی، مبارزه بیولوژیک (شکار توده ای، رها سازی و تقویت حشرات پارازیت) و بکارگیری روشهای زراعی در اکثر کشورهای جهان و ایران در کاهش خسارت پروانه مینوز و پایین نگاه داشتن جمعیت آن بسیار موثر بوده است. در این مقاله سعی کرده ایم بطور اجمالی به برخی از راهکارهای علمی و کاربردی در کاهش جمعیت آفت و حداقل نمودن خسارت ناشی از آن به مزرعه اشاره نماییم:
همیشه به یاد داشته باشیم، زمان مبارزه شیمیایی بر علیه آفات موقعی است که جمعیت آفت در آستانه خسارت اقتصادی قرار گرفته باشد لذا استقرار تله های فرومون در مزرعه جهت تعیین زمان ظهور آفت، شناسایی آن و میزان جمعیت فعال الزامی است. (فرومون بوی حشره ماده را در هوا متصاعد کرده و حشرات نر را جذب می نماید) می توان همزمان با افزایش جمعیت آفت، تعداد تله های فرومون را افزایش و اقدام به شکار توده ای حشرات نر کرد با این روش عمل جفت گیری را متوقف می نماییم بطوریکه در اغلب موارد، دیگر نیازی به سمپاشی سموم نخواهد بود. مثال واضح این روش مبارزه، موفقیت کشاورزان گوجه فرنگی کار شهرستان ارسنجان در استان فارس است.
در مبارزه شیمیایی بر علیه شب پره گوجه فرنگی، توجه به این موارد مهم است که، این آفت به بسیاری از سموم مقاوم شده است و از طرفی نیز بخش عمده ای از چرخه زندگی اش را درون خاک یا درون اندام های گیاه سپری می کند بنابراین در معرض سم قرار نگرفته و نمی میرد. در این خصوص بهتر است از حشره کشهای با پایه اسپینوساد و ایندوکساکاراب که در حال حاضر بر آفت موثرند استفاده کرد و سمپاشی را در شب و هنگام تاریکی هوا انجام داد.
رها کردن حشرات شکارچی و پارازیت در مراحل اول کاشت محصول نیز تاثیر به سزایی در کاهش جمعیت شب پره مینوز گوجه فرنگی دارد. این حشرات از طریق تغذیه و پارازیته کردن تخم ها و لاروها جمعیت آفت را کنترل می نمایند.
عامل بسیار مهم که متاسفانه کمتر بدان توجه می شود، از بین بردن علفهای هرز درون و اطراف مزرعه در هنگام داشت، و بقایای گیاهی پس از برداشت است. بنا بر این توصیه اکید داریم که به محض اتمام برداشت با شخم مناسب کلیه بقایا را به خاک برگردانید.
مقاله بالا بسیار خلاصه و اجمالی نگاه به پروانه مینوز گوجه فرنگی داشته است، جهت دریافت اطلاعات بیشتر به کارشناسان مجرب مراجعه فرمایید.
انگلی که گل می دهد!
نگاهی به نحوه کنترل گل جالیز
از مهمترین علفهای هرز انگل شناخته شده در دنیا با بیش از ۲۰۰ گونه و دامنه انتشار در ۸۰ کشور دنیا است و درر ایران قریب ۳۰ گونه آن شناخته شده است.
گل جالیز گیاهی دو لپه و تمام انگل است که بعلت نداشتن بافت سبز قادر به تولید مواد غذایی مورد نیازش نبوده و تمام غذای مورد نیاز خود را از طریق اتصال بهه ریشه گیاه میزبان و استقرار بر ریشه ها تامین می نماید. لذا کنترل و نابودی آن بدون تاثیر برگیاه اصلی امکانپذیر نیست.
دومین خسارت این علف هرز به گیاه اصلی مزرعه علاوه بر تغذیه مستقیم از شیره گیاهی، پوساندن ریشه های گیاه در محل اتصال اندام مکنده به ریشه است.
مهمترین عامل انتشار آن در مزارع چرای دام پس از برداشت و تردد آنها از مزارع آلوده به مزارع سالم می باشد و بعد از آن به استفاده از کودهای دامی آلوده قبل ازز کاشت، تردد تراکتور و ادوات کشاورزی، باد و آب می توان اشاره کرد.
این علف هرز گرما دوست در خاکهای قلیایی با رطوبت متعادل، انگل گیاهانی چون گوجهه فرنگی، بادنجان، پیاز، هندوانه، خیار،آفتابگردان، توتون، عدس، گلرنگ، باقلا و … است لیکن در استان فارس گونه مصری یا گلک (با گلهای آبی تا بنفش) انگل مزارع گوجه فرنگی است و همه ساله خسارات سنگینی به زارعین وارد می نماید. در برخی موارد شدت و تراکم آلودگی به حدی است که کشاورز از ادامه عملیات داشت بخاطر مقرون به صرفه نبودن فعالیت، صرفنظر کرده و مزرعه را رها می نماید.
آلودگی مزرعه به گل جالیز = ورشکستگی
کشاورزان این مناطق از ایام گذشته با این علف هرز در مزارع گوجه فرنگی آشنا بوده اند و روشهای مختلف و گاهاً عجیبی را جهت کنترل آن و کاهش خساراتت ناشی از آن بکار می گرفته اند. از آن جمله: محلولپاشی نفت، گازوئیل, پاراکوات خالص و نیترات با دوز بالا ، سمپاشی علف کش ترفلان ۴۰ روز قبل از کاشت مستقیم بذر، غرقاب کردن مزرعه تا مرز خفگی گیاه اصلی، تزریق سموم علف کش با سرنگ بدرون سنبله، پوشاندن گل جالیز با نایلون مشکی و کش پول، وجین دستی تا ریشه، استفاده از قارچهای ارائه شده توسط برخی شرکتها، مصرف بیش از اندازه کودهای ازته و … اما تا بحال نتیجه موثر و مقبولی نیافته اند.
راهکارهای کنترل گل جالیز
– از همه مهمتر پیشگیری از ورود بذر به مزرعه است (پیشگیری از چرای دام)
– برگرداندن سریع بقایای گیاهان با شخم عمیق
– حذف گلهای جالیز قبل از تولید بذر و از بین بردن آنها به روش صحیح
– قرار دادن گیاهانی همچون سورگوم، ذرت ، سیر و برنج در تناوب زراعی (گیاهان تله)
– مصرف مواد شیمیایی محرک بذر گل جالیز در مزارع آیش
– کاشت ارقام مقاوم و متحمل به گل جالیز
– رها سازی غاز در مزرعه
– رها سازی مگس گل جالیز در مزارع (در برخی مناطق تا ۹۰% در کاهش تولید بذر موثر بوده است)
– استفاده از برخی گونه های قارچ فوزاریوم
– قطع سنبله های گل جالیز قبل از تولید بذر
– تغذیه مناسب و قوی نگاه داشتن میزبان
روش پیشنهادی ما:
از میان راهکارهای پیشنهاد شده و بکار گرفته شده در این خصوص ما اعتقاد داریم بهترین و کارآمدترین روش علاوه بر کاشت ارقام مقاوم و متحمل، تغذیه مناسبب گیاهان میزبان است، چرا که باور داریم با تغذیه استاندارد، قادریم علاوه بر تولید محصول سالم با کیفیت و کمیت در خور توجه، با حفظ سلامت گیاهان، توان مقاومت و چیرگی بر بسیاری از آفات، بیماریها و علفهای هرز و عوامل خارجی را درآنها افزایش داده و غلبه بر آن عامل زیانبار را میسر سازیم.
قبل از هر اقدامی به محض مشاهده گل جالیز در مزرعه گوجه فرنگی با ما تماس بگیرید تا با دستورالعمل تغذیه ای ساده و هزینه ای متعادل این گیاه هرز انگل را بهه نحو احسن مدیریت نمایید.